Bài 1: Sự khác nhau giữa Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật

Gần đây, bộ Tài nguyên và Môi trường đã ban hành một số "quy chuẩn kỹ thuật môi trường" mà trước đây chúng ta quen gọi là "tiêu chuẩn môi trường". Hai thuật ngữ này có gì khác nhau và tại sao lại phải gọi là "Quy chuẩn kỹ thuật môi trường" chứ không phải gọi là "Tiêu chuẩn môi trường"?.

1. Sự ra đời của Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật

Trước sự đòi hỏi về những yêu cầu của quá trình đổi mới, hệ thống tiêu chuẩn tại Việt Nam đang bộc lộ nhiều vấn đề bất cập:

- Các quy định pháp luật hiện hành về xây dựng, ban hành và áp dụng tiêu chuẩn chưa được pháp điển hoá trong một văn bản quy phạm pháp luật thống nhất, mà nằm rải rác ở nhiều văn bản khác nhau, chưa đầy đủ và đồng bộ, chưa tương thích với thông lệ quốc tế và kém hài hoà với hệ thống tiêu chuẩn của các nước phát triển trong khu vực cũng như trên thế giới.

- Tổ chức hoạt động tiêu chuẩn hoá chưa phù hợp với cơ chế quản lý kinh tế thị trường, còn chịu ảnh hưởng nặng nề của phương thức tiếp cận từ trên xuống vốn là đặc thù của nền kinh tế tập trung. Việc xây dựng, ban hành tiêu chuẩn quốc gia chủ yếu phục vụ yêu cầu quản lý của các cơ quan nhà nước mà chưa thu hút được sự tham gia rộng rãi của các doanh nghiệp. Chưa có cơ chế xã hội hoá hoạt động xây dựng tiêu chuẩn để huy động được các nguồn lực xã hội.

- Hệ thống tiêu chuẩn 3 cấp hiện hành (tiêu chuẩn Việt Nam, tiêu chuẩn ngành và tiêu chuẩn cơ sở) mà không có hệ thống quy chuẩn kỹ thuật bắt buộc áp dụng dẫn đến nhiều bất cập trong quá trình áp dụng. Thực chất, tiêu chuẩn Việt Nam và tiêu chuẩn ngành là như nhau về đối tượng, phạm vi áp dụng và cấp thẩm quyền ban hành; điều này dẫn tới sự chồng chéo, thiếu nhất quán về đối tượng và nội dung tiêu chuẩn hóa, không bảo đảm được các yêu cầu về nghiệp vụ xây dựng tiêu chuẩn và chưa phù hợp với thông lệ quốc tế. Nhiều tiêu chuẩn lạc hậu so với thực tiễn, mức độ hài hoà với tiêu chuẩn quốc tế còn thấp.

Bởi vậy, việc ban hành Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật đã trở thành vấn đề cấp bách và hết sức cần thiết. Do vậy, Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật số 68/2006/QH11 đã được quốc hội thông qua ngày 29/06/2006. Và cũng bắt đầu từ đây, chúng ta bắt đầu làm quen với hai thuật ngữ “Tiêu chuẩn” và “Quy chuẩn kỹ thuật”

2. Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật là gì?

Mục 1, 2 điều 3 phần Thuật ngữ của Luật Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật giải thích thuật ngữ Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật như sau:

1. Tiêu chuẩn là quy định về đặc tính kỹ thuật và yêu cầu quản lý dùng làm chuẩn để phân loại, đánh giá sản phẩm, hàng hoá, dịch vụ, quá trình, môi trường và các đối tượng khác trong hoạt động kinh tế - xã hội nhằm nâng cao chất lượng và hiệu quả của các đối tượng này.

Tiêu chuẩn do một tổ chức công bố dưới dạng văn bản để tự nguyện áp dụng.

2. Quy chuẩn kỹ thuật là quy định về mức giới hạn của đặc tính kỹ thuật và yêu cầu quản lý mà sản phẩm, hàng hoá, dịch vụ, quá trình, môi trường và các đối tượng khác trong hoạt động kinh tế - xã hội phải tuân thủ để bảo đảm an toàn, vệ sinh, sức khoẻ con người; bảo vệ động vật, thực vật, môi trường; bảo vệ lợi ích và an ninh quốc gia, quyền lợi của người tiêu dùng và các yêu cầu thiết yếu khác.

Quy chuẩn kỹ thuật do cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành dưới dạng văn bản để bắt buộc áp dụng.

3. Sự khác nhau giữa Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật

Hai định nghĩa trên đã cho chúng ta thấy rõ sự khác nhau giữa thuật ngữ Tiêu chuẩn và Quy chuẩn kỹ thuật:

- Tiêu chuẩn quy định về “đặc tính kỹ thuật và yêu cầu quản lý, còn Quy chuẩn kỹ thuật thì quy định về “mức giới hạn của đặc tính kỹ thuật và yêu cầu quản lý”.

- Tiêu chuẩn do một tổ chức công bố còn Quy chuẩn kỹ thuật do cơ quan nhà nước ban hành

- Tiêu chuẩn là tự nguyện còn Quy chuẩn kỹ thuật thì bắt buộc phải áp dụng (tuân theo).